Oczywistym jest że im większa firma, tym większe jej możliwości. Prowadząc działalność gospodarczą w formie spółki, w tym najpopularniejszej w Polsce spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w pewnym momencie jej rozwoju dochodzi do sytuacji, w której potrzebujemy bądź to zneutralizować swoją konkurencję, zdobyć know-how konkurencji, bądź rozszerzyć swoją ofertę o usługi bądź towary oferowane przez inną firmę. Sposobem na osiągnięcie takich celów może być zakup udziałów/ akcji w konkurencyjnej spółce w celu przejęcia nad nią kontroli prowadzenia równolegle dwóch spółek, bądź połączenie dwóch lub więcej spółek w jedną wraz z konsolidacją struktury właścicielskiej.
Transakcje M&A (z angielskiego mergers and acquisitations) polegają na dokonaniu fuzji bądź przejęcia spółki przez inną spółkę lub kilka spółek. Odbywa się to poprzez wchłonięcie spółki przejmowanej w całości do spółki przejmującej (przejęcie), bądź poprzez utworzenie nowej spółki na którą przechodzą aktywa i pasywa wszystkich spółek łączących się, które następnie zostają rozwiązane (fuzja).
W praktyce połączenie spółek ma na celu albo scalenie 2 spółek kontrolowanych przez 1 podmiot lub grupę podmiotów (np. w relacji ,,spółka matka” – ,,spółka córka”), albo połączenie dwóch odrębnie zarządzanych spółek w jedną większą.
Z uwagi na rozbudowaną i skomplikowaną materię ograniczę się w tym artykule jedynie do omówienia kwestii połączenia spółek z ograniczoną odpowiedzialnością.
Po pierwsze: trzeba spisać plan
Przed przystąpieniem do połączenia spółek należy sporządzić plan połączenia, który powinien zawierać m.in. dane spółek uczestniczących w połączeniu, zasady dotyczące wymiany udziałów lub akcji albo zasady przyznania udziałów/ akcji w spółce nowo zawiązanej (te kwestie zostaną omówione poniżej). Do planu należy załączyć projekty uchwał podejmowanych przez spółki uczestniczące w połączeniu, projekt zmian umowy spółki przejmującej bądź projekt umowy spółki nowo zawiązanej (w przypadku fuzji) oraz informacje o stanie księgowym spółek, w tym ustalenie wartości majątku spółki przejmowanej bądź spółek łączonych przez fuzję. Dokumenty te zazwyczaj przygotowują księgowi spółek na podstawie bilansów i sprawozdań finansowych.
Tak sporządzony plan połączenia musi zostać podpisany przez wszystkich członków zarządów wszystkich spółek uczestniczących w połączeniu. Następnie należy zgłosić go do sądu rejestrowego, który co do zasady zleca wykonanie badania planu przez biegłego rewidenta. W przypadku łączenia spółek kapitałowych (spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych) za zgodą wszystkich wspólników wszystkich spółek uczestniczących w połączeniu można odstąpić od badania planu połączenia przez biegłego rewidenta. Badanie przez biegłego nie jest również wymagane gdy wspólnikami spółek uczestniczących w połączeniu są wyłącznie osoby fizyczne w liczbie nieprzekraczającej dziesięciu we wszystkich łączących się spółkach.
Zarządy spółek uczestniczących w połączeniu zawiadamiają następnie wspólników spółek o zamiarze połączenia.
Następnym krokiem, po powiadomieniu wspólników oraz przyjęciu przez sąd rejestrowy planu połączenia, jest udanie się przez wspólników spółek do notariusza celem podjęcia uchwał o wyrażeniu przez spółki zgody na połączenie, na treść planu połączenia oraz na treść zmian w umowach spółek, bądź w przypadku fuzji – na treść umowy spółki nowo zawiązanej. Uchwały te zgłaszane są do sądu rejestrowego.
Kwestia właścicielska
Połączenie spółek wiąże się ze zmianami w strukturze właścicielskiej spółek uczestniczących w połączeniu. W sytuacji w której dwie spółki będące własnością różnych udziałowców planują połączyć się w jedną bądź to przez przejęcie, bądź to przez fuzję, wspólnicy wszystkich spółek uczestniczących w podziale staną się udziałowcami spółki przejmującej (w przypadku przejęcia) bądź wspólnikami spółki nowo zawiązanej (w przypadku fuzji). Należy zatem w planie połączenia określić zasady nabywania udziałów w spółce przejmującej bądź nowo zawiązanej przez wszystkich wspólników spółek łączonych.
W tym zakresie panuje dowolność. W planie połączenia można określić w sposób liczbowy wielkość udziałów przysługujących wszystkim wspólnikom spółek łączonych w spółce przejmującej/ nowo zawiązanej. W przypadku znacznej liczby wspólników spółek bardziej praktyczne może okazać się określenie stosunku wymiany udziałów w spółkach łączonych na udziały w spółce przejmującej/ nowo powstałej. Rozwiązanie to będzie wskazane również w sytuacji, w której wartość nominalna jednego udziału w każdej spółce jest różna.
Przejęcie spółki zawsze wiąże się z koniecznością podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej, w związku z czym równocześnie z połączeniem należy dokonać podwyższenia kapitału zakładowego takiej spółki.
Dzień połączenia
Połączenie spółek następuje w momencie wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego połączenia spółek wraz z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki przejmującej (w przypadku przejęcia) lub w przypadku rejestracji spółki nowo powstałej (w przypadku fuzji). Wpis ten ma tzw. charakter konstytutywny i dopiero z jego dokonaniem połączenie staje się skuteczne.
Z dniem wpisania połączenia do KRS spółka przejmowana zostaje rozwiązana bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, które często bywa bardzo problematyczne w przypadku standardowego rozwiązania spółki. W przypadku fuzji na tych samych zasadach rozwiązaniu ulegają wszystkie spółki łączące się. Wykreślenie spółki przejmowanej bądź spółek łączonych z Rejestru Przedsiębiorców odbywa się w takim wypadku bez konieczności złożenia odrębnego wniosku.
Sukcesja
Zgodnie z art. 494 § 1 Kodeksu spółek handlowych spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Udziałowcy spółek uczestniczących w połączeniu stają się wspólnikami spółki przejmującej/ nowo utworzonej.
Na własność spółki przejmującej/ nowo zawiązanej przechodzi z tym momentem całość aktywów oraz pasywów spółek łączonych, a spółka ta staje się stroną wszelkich umów, których stronami były spółki uczestniczące w połączeniu. Następstwo prawne obejmuje również koncesje, zgody i uprawnienia przysługujące spółkom łączonym. Skutki te następują z mocy prawa, bez konieczności zawierania dodatkowych umów czy aneksów.
Tomasz Okrzesik
radca prawny