W powszechnej opinii papier wartościowy w postaci weksla stanowi przeżytek, który podobnie jak czeki został wyparty przez nowoczesne technologie płatnicze. Nic bardziej mylnego. Pomimo że funkcja płatnicza weksla w sposób naturalny została wyparta przez przelewy bankowe, weksel w dalszym ciągu stanowi potężne narzędzie zabezpieczenia roszczeń i z tego względu jest on powszechnie stosowany do większości umów w obrocie gospodarczym, w szczególności do zabezpieczenia umów zawieranych przez banki i inne instytucje finansowe.
Czym jest weksel?
Weksel stanowi papier wartościowy co oznacza, że dokument w postaci weksla stanowi ,,ucieleśnienie” praw majątkowych z niego wynikających. Uprawnienia te istnieją zatem tylko łącznie z fizycznym istnieniem dokumentu. Oznacza to, że dysponowanie dokumentem jest konieczne do skorzystania z wynikających z niego praw. Najpopularniejszą formę weksla stanowi weksel własny, tj. zawierający zobowiązanie wystawcy (dłużnika) do zapłaty na rzecz remitenta (wierzyciela).
Jak wygląda weksel?
Fizyczna konstrukcja weksla własnego jest bardzo prosta – to dowolny arkusz (bądź jego fragment) papieru, na którym wystawca weksla (dłużnik) wypisuje:
- oznaczenie (tytuł) ,,Weksel”,
- swoje imię i nazwisko,
- przyrzeczenie ,,zapłacę bezwarunkowo na rzecz (oznaczenie remitenta)……… kwotę ………… (suma wekslowa)”,
- oznaczenie terminu i miejsca płatności,
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
- Własnoręczny podpis wystawcy weksla
Wypisanie na wekslu wszystkich powyższych elementów tworzy tzw. weksel zupełny, który po jego wydaniu remitentowi jest skuteczny i gotowy do użycia. W przypadku braku zapłaty przez wystawcę sumy wekslowej w terminie oznaczonym w wekslu, remitent może dochodzić od wystawcy jej zapłaty na drodze sądowej.
Weksel na blankiecie
W praktyce bardzo często można spotkać weksle wypełnione na gotowym blankiecie wekslowym. Do 2007 roku wystawianie weksla było obowiązkowe przy skorzystaniu z urzędowego blankietu, który nabywało się za stosowną opłatą skarbową. Aktualnie weksel można sporządzić w sposób dowolny, nawet w całości odręcznie, a tym bardziej korzystając z gotowego blankietu weksla.
Weksel in blanco i deklaracja wekslowa
Weksel własny, który nie zawiera wszystkich elementów weksla własnego, ale zawiera co najmniej własnoręczny podpis wystawcy stanowi tzw. weksel in blanco. Po wręczeniu go remitentowi może on uzupełnić weksle o pozostałe elementy, w tym m in. o sumę wekslową, jeśli nie została uzupełniona przez wystawcę.
Weksle in blanco daje remitentowi dowolność w wypisaniu brakujących elementów weksla. W praktyce zazwyczaj chodzi o sumę wekslową. Dla zabezpieczenia własnych interesów wystawca niezbędnie powinien zatroszczyć się o spisanie w umowie bądź w osobny dokumencie podpisanym przez wystawcę i remitenta (zwanym deklaracją wekslową) zasad wypełnienia weksla przez remitenta. Zazwyczaj z deklaracji wekslowej wynika, że remitent może wypełnić weksel przez wpisanie sumy wekslowej nie większej niż określona kwota lub odpowiadającej wysokości zadłużenia wystawcy względem remitenta. W razie wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją (np. poprzez wpisanie zbyt wysokiej sumy wekslowej, w toku postępowania sądowego wystawca może bronić się tym, że remitent był nieuprawniony do wpisania danej sumy wekslowej. W razie jednak braku wcześniejszego sporządzenia prawidłowej deklaracji wekslowej oraz zaistnienia sporu, wystawca weksla będzie na z góry straconej pozycji pod względem dowodowym.
Zajęcie konta bankowego przed doręczeniem listu z sądu
Z uwagi na brak istnienia w Polsce sprawnego systemu sądownictwa wierzyciele za wszelką cenę szukają możliwości przyspieszenia procesu windykacji należności. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego są jednak ukształtowane w ten sposób, że dochodzenie należności na podstawie weksla jest uproszczone
i tańsze niż w przypadku zwykłych roszczeń, a przede wszystkim pozwala na szybsze ,,dorwanie się” do majątku dłużnika. W przypadku roszczeń z weksla, sąd na wniosek wierzyciela (powoda) może wydać nakaz zapłaty, który umożliwia zajęcie przez komornika majątku dłużnika jeszcze przed dowiedzeniem się przez dłużnika o tym, że wystąpił spór sądowy! W praktyce dłużnik może dowiedzieć się o tym, że remitent wystąpił na drogę sądową gdy próbując dokonać płatności kartą bankową zauważy odmowę z powodu zajęcia przez komornika środków na rachunku bankowym.
Obrona przed pozwem na podstawie weksla nie jest prosta. W przypadku zupełnego wypełnienia weksla to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, że weksel został wypełniony w sposób nieprawidłowy lub że roszczenie zabezpieczone wekslem zostało uprzednio spłacone. Dla remitenta stanowi to znaczne uproszczenie postępowania, gdyż przerzuca w zasadzie cały ciężar dowodu na stronę pozwaną.
Jak widać weksel stanowi potężne narzędzie pozwalające na zabezpieczenie i dochodzenie wierzytelności.
Zawierasz umowę i chcesz zabezpieczyć swoje interesy? Prawnicy z kancelarii Sabuda Sawiński przygotują dla ciebie weksel oraz zaopiniują umowę, której zabezpieczeniem będzie wystawiony przez ciebie weksel in blanco.
Tomasz Okrzesik
radca prawny