Szkody wyrządzone przez zwierzęta to częsty problem w Polsce, a wiele osób jest poszkodowanych przez zachowanie zwierząt. Według prawa polskiego, właściciele zwierząt są odpowiedzialni za szkody, jakie ich pupile wyrządzają innym ludziom, innym zwierzętom lub mieniu. Właściciele muszą zapewnić, że ich zwierzęta nie stanowią zagrożenia dla innych, a jeśli zostanie wyrządzona szkoda, są odpowiedzialni za jej naprawienie.
Jakie są podstawy prawne odpowiedzialności za zwierzę?
Odpowiedzialność za szkody spowodowana przez zwierzęta hodowlane została określona została w art. 431 Kodeksu cywilnego. Według tego przepisu kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, zobowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy. Trzeba jednak pamiętać, iż powyższy przepis nie dotyczy zwierząt dzikich, żyjących w stanie wolnym. Przepis ten nie znajdzie także zastosowania w sytuacji kiedy, miejscem życia takiego zwierzęcia jest nieruchomość należąca do danej osoby (np. prywatny las, łąka, staw).
Przykłady szkód wyrządzanych przez zwierzęta mogą obejmować:
- szkody w mieniu: np. zniszczenie mebli, butów, ubrań, ogrodzeń, roślin, samochodów itp. przez psa,
- szkody zdrowotne: np. pogryzienia, ugryzienia, drapania lub szarpanie przez psa, które mogą prowadzić do obrażeń, infekcji i innych poważnych problemów zdrowotnych,
- szkody psychiczne: np. uciążliwe szczekanie, wycie lub długotrwałe hałasy związane z psem, które mogą prowadzić do szkody moralnej lub psychicznej dla innych osób, takich jak sąsiedzi.
Szkoda i co dalej?
Jeśli zwierzę wyrządziło szkodę, to poszkodowany może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Właściciel pupila musi wtedy udowodnić, że nie jest odpowiedzialny za wyrządzone szkody, na przykład że szkoda została spowodowana przez działanie poszkodowanego lub przez wyjątkowe okoliczności, na przykład przez agresywne zachowanie innych zwierząt. Warto zaznaczyć, że właściciel zwierzęcia może zostać ukarany grzywną lub karą pozbawienia wolności w przypadku wyrządzenia szkody przez swojego pupila w wyniku jego nieodpowiedzialnego zachowania.
Jak w praktyce wygląda dochodzenie odszkodowania za szkody wyrządzone przez zwierzę?
W Polsce znane są przykłady spraw, w których właściciele zwierząt byli pozwani o odszkodowania za szkody wyrządzone przez nie szkody. Przykładowo, w jednym z takich przypadków, pies zaatakował innego psa, powodując u niego obrażenia. Właściciel zaatakowanego psa złożył pozew przeciwko właścicielowi atakującego psa, żądając odszkodowania za koszty leczenia i rehabilitacji swojego pupila. Sąd przyznał odszkodowanie właścicielowi zaatakowanego psa, zgodnie z zasadą, że właściciel psa ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez swojego pupila.
Innym z takich przypadków, który rozstrzygnął sąd, było zdarzenie z 2018 roku, kiedy to właścicielka psa została pozwana o odszkodowanie za zniszczenie mienia sąsiada. Właścicielka psa, którym był amerykański staffordshire terrier, pozostawiła swojego pupila bez opieki w ogrodzie, skąd pies uciekł i wszedł na posesję sąsiada. Tam zwierzę zniszczyło m.in. drzwi wejściowe do domu sąsiada oraz kilka innych elementów mienia. Sąsiedzi, których mienie zostało zniszczone, złożyli pozew do sądu, żądając od właścicielki psa naprawienia szkód. Właścicielka psa odmówiła zapłaty, argumentując, że to pies sąsiada podburzył jej psa do ataku. Sąd rozpatrujący sprawę orzekł, że właścicielka psa ponosi pełną odpowiedzialność za wyrządzone szkody, niezależnie od tego, czy pies został podburzony do ataku czy nie. Właścicielka psa została zobowiązana do zapłaty odszkodowania na rzecz sąsiadów w wysokości ponad 5 000 złotych.
Kto zapłaci za szkody wyrządzone przez zwierzęta?
Szkody wywołane przez zwierzęta mogą okazać się dotkliwe dla ich posiadaczy. Dotyczy to przede wszystkim roszczeń finansowych ze strony osób poszkodowanych, które mogą być bardzo wysokie. Dlatego warto zawrzeć ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej OC za szkody wyrządzone przez zwierzęta. W Polsce ubezpieczenie to nie jest obowiązkowe, ale chroni właścicieli zwierząt przed kosztami, jakie mogą wyniknąć z wypadków, jakie ich pupile spowodują. W związku z powyższym, właściciele swoich czworonogów powinni pamiętać o odpowiedzialności za swoje zwierzęta i przestrzegać przepisów dotyczących ich trzymania, aby uniknąć wyrządzenia szkód innym.
Co do zasady więc odpowiedzialność opisaną w Kodeksie cywilnym ponoszą posiadacze zwierząt domowych i hodowlanych. Za zwierzęta dzikie, żyjące na wolności odpowiada w zależności od okoliczności Skarb Państwa bądź dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego. Jednak odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez zwierzę łowne to już zupełnie inny temat.
Łukasz Pałka
adwokat, mediator, dr nauk prawnych