Zwierzę – stosownie do art. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt – jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą, zaś człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę. Tym niemniej, w sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. Czy w takim razie pies, który nie jest rzeczą, może stanowić niebezpieczny przedmiot? Tego dowiesz się z dzisiejszego wpisu.
NIEBEZPIECZNY PRZEDMIOT
Aby udzielić odpowiedzi na pytanie postawione na wstępie, musimy podjąć próbę wyjaśnienia czym jest ów niebezpieczny przedmiot. W polskim porządku prawnym nigdzie bowiem nie zdefiniowano (a przynajmniej nie wprost) ww. pojęcia.
KODEKS WYKROCZEŃ I KODEKS KARNY
Podejmując próbę zdefiniowana niebezpiecznego przedmiotu, musimy sięgnąć do regulacji szeroko rozumianego prawa karnego. Zgodnie bowiem z art. 50a § 1 Kodeksu wykroczeń (tzw. zamiar użycia niebezpiecznego przedmiotu), kto w miejscu publicznym posiada nóż, maczetę lub inny podobnie niebezpieczny przedmiot, a okoliczności jego posiadania wskazują na zamiar użycia go w celu popełnienia przestępstwa, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 3000 zł. Z kolei na gruncie Kodeksu karnego za przykład może posłużyć nam przestępstwo rozboju penalizowane przez art. 280 Kodeksu karnego: kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15. Jednakże jeżeli sprawca rozboju posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20. Wobec powyższego jednoznacznie możemy zatem stwierdzić, że niebezpiecznym przedmiotem będzie m.in. broń biała i broń palna. Skąd zatem wziął się tam pies?
DOKTRYNA I ORZECZNICTWO
Jak to zwykle bywa, szukając doprecyzowania nieostrych pojęć, musimy sięgnąć do dorobku doktryny i orzecznictwa, gdzie jako przykłady oprócz przedmiotów dość oczywistych takich jak np. rozbita butelka (tzw. tulipan)¹, czy kij baseballowy², znajdziemy przedmioty znacznie mniej oczywiste – rozgrzane żelazko³, czy wreszcie psa rasy amstaff. Odpowiadając zatem na pytanie zadane w poprzednim akapicie, oddajmy głos Sądowi Apelacyjnemu w Łodzi, który w wyroku z dnia 9 sierpnia 2005 r., sygn. akt II AKa 135/05, wyjaśnił, że „Pies rasy Amstaf, którym oskarżony szczuł pokrzywdzonych, jest „innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem”, co broń palna lub nóż, choć fizycznie nie ma identycznych właściwości jak te przedmioty. Już z analizy językowej przepisu widać, że do kręgu desygnatów cytowanego pojęcia ustawodawca zalicza nie tylko przedmioty identyczne z nożem czy bronią palną, a tylko dla sposobu ich określenia nakazuje zbadanie ich relacji do broni palnej lub noża, które stwarzają jakby „wzorcową” możliwość spowodowania u człowieka ran albo i groźniejszych skutków. W dokonywanej ocenie należy więc pominąć rozważania, czy pies jest przedmiotem, czy też nie jest rzeczą w rozumieniu przepisów odpowiedniej ustawy o zwierzętach – a zbadać, czy jego właściwości eksterierowe i interietowe predystynują go do ataku na człowieka. Takie właściwości psa jak silna budowa, a także agresja, zajadłość i nieustępliwość – upoważniają do zaliczenia go do kategorii przedmiotów podobnie niebezpiecznych, co nóż lub broń palna.”
RASA NIEKONIECZNIE AGRESYWNA
Uważna lektura cytowanego powyżej uzasadnienia wyroku doprowadzi nas do jednoznacznego wniosku, że nie jest warunkiem uznania psa za „niebezpieczny przedmiot” jego przynależność do tzw. rasy agresywnej w rozumieniu rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 kwietnia 2003 roku w sprawie wykazu ras psów uznawanych za agresywne (o rasach agresywnych więcej pisaliśmy tutaj), gdyż Amerykański Staffordshire terier, czyli tzw. amstaff, wbrew powszechnej opinii nie stanowi tzw. razy agresywnej w rozumieniu ww. przepisów. Ponadto, co również wynika z cytowanego wyroku, to nie przynależność rasowa psa, lecz jego cechy fizyczne (silna budowa) i psychiczne (agresja, zajadłość i nieustępliwość) decydują o możliwości uznania go za „niebezpieczny przedmiot”. Kwestia metryki psa pozostaje zatem, na gruncie niniejszego zagadnienia, bez znaczenia. Przypomnijmy, że nie było to tak oczywiste jeżeli chodziło o uznanie psa za należącego do tzw. rasy agresywnej.
PODSUMOWANIE
Dzisiejszy wpis stanowi swoistą kontynuację artykułu o rasach agresywnych, który ukazał się na naszym blogu we wrześniu 2023 roku. Dlatego też podsumujemy go w podobny sposób:
Czy pies to rzecz? Nie.
Czy pies może być „przedmiotem niebezpiecznym”? Tak.
Czy pies ponosi winę za swojego właściciela? Nigdy.
¹ wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 lutego 2006 r., sygn. akt II AKa 15/06.
² wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 października 2013 r., sygn. akt II AKa 194/13.
³ wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt II AKa 238/13, oraz z 1 sierpnia 2013 r., sygn. akt II AKa 236/13.
Hubert Wojtoń
aplikant radcowski