Inspiracją do dzisiejszego wpisu był problem jednej z naszych klientek – nauczycielki w szkole ponadpodstawowej, której jeden z uczniów jest chory na cukrzycę typu 2 i przyjmuje zastrzyki z insuliną. Czy rodzice mogą zażądać od nauczycieli podawania takich zastrzyków ich dzieciom? Jakie są zasady sprawowania opieki zdrowotnej nad uczniami? Tego dowiesz się z dzisiejszego wpisu.
PODSTAWA
Jak zawsze zacznijmy od podstaw. Podstawowym aktem normatywnym regulującym problematykę opieki zdrowotnej nad uczniami jest ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 roku, pewnie Was zaskoczę, o opiece zdrowotnej nad uczniami, która zastąpiła w tej materii rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 roku w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą.
KTO?
Zgodnie z art. 3 ww. ustawy opiekę zdrowotną nad uczniami w szkole sprawują pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna. Opieka stomatologiczna leży w zakresie obowiązków lekarza dentysty, którego wspierać może higienistka stomatologiczna. Opieka jest sprawowana we współpracy z rodzicami oraz pełnoletnimi uczniami. Obowiązkiem dyrektora szkoły lub organu ją prowadzącego jest zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjnych.
19-
Nie każdy uczeń objęty jest profilaktyczną opieką zdrowotną. Zgodnie z art. 2 ust. 1 opieka jest sprawowana nad uczniami do ukończenia przez nich dziewiętnastego roku życia. Wyjątkiem są uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – pozostają oni objęci opieką do ukończenia szkoły ponadpodstawowej, niezależnie od ich wieku. Rozróżnienia takiego nie wprowadzono w odniesieniu do opieki stomatologicznej i tutaj cezura dziewiętnastego roku życia obowiązuje każdego.
UCZEŃ PRZEWLEKLE CHORY LUB NIEPEŁNOSPRAWNY
Zgodnie z art. 20 ustawy opieka nad uczniem przewlekle chorym lub niepełnosprawnym w szkole jest realizowana przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną, a zatem jest to de facto powtórzenie regulacji z art. 3 ust. 1. Jednakże osoba ta jest zobligowana do stałej współpracy z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, rodzicami, pełnoletnimi uczniami oraz dyrektorem i pracownikami szkoły, zaś celem tego współdziałania jest określenie sposobu opieki nad uczniem dostosowanego do jego stanu zdrowia w sytuacji konieczności podawania leków oraz wykonywania innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole. Natomiast obowiązkiem dyrektora szkoły jest zapewnienie pracownikom placówki szkolenia lub innej formy zdobycia wiedzy na temat sposobu postępowania wobec uczniów przewlekle chorych lub niepełnosprawnych, odpowiednio do ich potrzeb zdrowotnych.
ZGODA
W tym miejscu przechodzimy do sedna dzisiejszego wpisu i odpowiedzi na pytania postawione na wstępie. Zgodnie z art. 21 ust. 3 ustawy podawanie leków lub wykonywanie innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole przez pracowników szkoły może odbywać się wyłącznie za ich pisemną zgodą, która w mojej ocenie powinna przyjąć formę swoistej umowy zawieranej pomiędzy rodzicami, a nauczycielem. Odpowiadając zatem na pytanie postawione na początku niniejszego artykułu – ani rodzice, ani dyrekcja, ani nikt inny nie może żądać od nauczyciela podawania jakichkolwiek leków lub wykonywania szeroko rozumianych czynności medycznych. Co więcej, nauczyciel, o ile nie wyraził na to pisemnej zgody, nie może z własnej inicjatywy podejmować ww. czynności w stosunku do ucznia. Niedopuszczalne jest także żądanie wyrażenia przez nauczyciela zgody, o której mowa w cytowanym przepisie.
SZCZEGÓLNA REGULACJA
Artykuł 21 ust. 4 omawianej ustawy upoważnia Ministra właściwego do spraw zdrowia (aktualnie funkcję tę pełni Minister Zdrowia) do ogłoszenia, w drodze obwieszczenia, zaleceń postępowania dotyczących opieki nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi w szkole. Zalecenia te przygotowywane są przez odpowiednie stowarzyszenia lub towarzystwa naukowe o zasięgu krajowym, zrzeszające specjalistów w danej dziedzinie medycyny, zgodnie z postanowieniami ich statutów. Aktualnie obowiązuje jedna taka regulacja i jest to obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 03 listopada 2022 roku w sprawie zaleceń postępowania dotyczących opieki nad uczniami z anafilaksją, astmą oskrzelową, alergicznym nieżytem nosa, atopowym zapaleniem skóry i pokrzywką w szkole. Jednakże regulacja ta nie nakłada dodatkowych obowiązków na nauczycieli.
PODSUMOWANIE
Rozwiązania wprowadzone przez ustawę o opiece zdrowotnej nad uczniami w mojej opinii zasługują na pozytywną ocenę. Nie jest bowiem zasadne wymaganie od nauczyciela posiadania wiedzy i umiejętności niezbędnych do podawania leków, czy wykonywania zabiegów medycznych, w tym robienia zastrzyków. Pamiętajmy jednak, że niezależnie od powyższych rozważań każdy z nas ma obowiązek udzielenia pomocy osobie znajdującej się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Ale to już temat na inny wpis.
Hubert Wojtoń
aplikant radcowski