Zgodnie z art. 363 § 1 k.p.c. orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia. Orzeczenie to wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Jednocześnie prawomocny wyrok ma powagę rzeczy osądzonej. Ale kiedy właściwie orzeczenie staje się prawomocne? Tego dowiesz się z dzisiejszego wpisu.
WYROK SĄDU I INSTANCJI
Aby skutecznie zaskarżyć wyrok sądu I instancji, musimy w terminie jednego tygodnia od daty jego ogłoszenia (lub doręczenia w przypadku wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym) wystąpić do sądu, który go wydał z wnioskiem o sporządzenie i doręczenie pisemnego uzasadnienia. Tym samym niezłożenie takiego wniosku przez żadną ze stron skutkuje uprawomocnieniem się orzeczenia. Po otrzymaniu odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem mamy dwa tygodnie na złożenie apelacji. Wyjątkowo, wyłącznie w przypadku opisanym w art. 369 § 11 k.p.c., termin ten może wynosić trzy tygodnie. Brak wniesienia apelacji (lub zrobienie tego po terminie), analogicznie jak brak złożenia wniosku o uzasadnienie, również skutkować będzie prawomocnością wydanego wyroku. Zdarza się jednak, że nie zgadzamy się wyłącznie z rozstrzygnięciem sądu I instancji dot. kosztów postępowania. W takiej sytuacji musimy pamiętać, że od postanowienia kosztowego przysługuje nam zażalenie, które wnosimy w terminie jednego tygodnia od dnia doręczenia uzasadnienia, zaś wyrok uprawomocnia się w pozostałym zakresie.
WYROK SĄDU II INSTANCJI
Wyrok sądu II instancji jest prawomocny już z chwilą jego ogłoszenia (lub doręczenia w przypadku wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym). Pamiętajmy bowiem, że wniesienie skargi kasacyjnej, w przeciwieństwie do apelacji, nie pozbawia orzeczenia przymiotu prawomocności. Wyjątek stanowi rozstrzygnięcie dot. kosztów postępowania drugoinstancyjnego – postanowienie to zaskarżalne jest zażaleniem do innego składu sądu drugiej instancji (o ile nie wniesiono skargi kasacyjnej).
POSTANOWIENIE
Postanowienia, o ile są zaskarżalne, sąd uzasadnia na pisemny wniosek strony złożony w ciągu jednego tygodnia od daty ogłoszenia (lub doręczenia w przypadku wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym) – analogicznie jak w przypadku wyroków. Od postanowienia przysługuje zażalenie, które składamy w terminie jednego tygodnia od daty doręczenia uzasadnienia. Pamiętajmy jednak, że są przypadki, w których sąd musi (lub może) sporządzić uzasadnienie postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym. W takiej sytuacji nie musimy składać wniosku o jego uzasadnienie, zaś termin tygodniowy na wniesienie zażalenia biegnie od daty doręczenia postanowienia wraz z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu.
NAKAZ ZAPŁATY W POSTĘPOWANIU UPOMINAWCZYM
Zgodnie z art. 4801 § 1 k.p.c. jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a w innych przypadkach – jeżeli przepis szczególny tak stanowi, sąd wydaje nakaz zapłaty. Sąd wydaje nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w ww. sprawach, chyba że według treści pozwu roszczenie jest oczywiście bezzasadne, twierdzenia co do faktów budzą wątpliwość lub zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego. Pozwany może zaskarżyć nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, wnosząc sprzeciw w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce w kraju. Jeżeli doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce poza granicami kraju na terytorium Unii Europejskiej, termin ten wynosi jeden miesiąc. Co w sytuacji gdy Pozwany nie złoży sprzeciwu? Odpowiedź znajdziemy w art. 4802 § 4 k.c. – nakaz zapłaty, od którego nie wniesiono środka zaskarżenia, ma skutki prawomocnego wyroku. Przepis ten ma zastosowanie także do nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, o którym niżej.
NAKAZ ZAPŁATY W POSTĘPOWANIU NAKAZOWYM
Zgodnie z art. 485 k.p.c. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym sąd wydaje wyłącznie na wniosek powoda zgłoszony w pozwie, jeżeli fakty uzasadniające dochodzone roszczenie są udowodnione dołączonym do pozwu dokumentem urzędowym, zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem lub wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu. Ponadto sąd wydaje również nakaz zapłaty przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. Od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym pozwany może wnieść zarzuty w terminie jednego miesiąca od dnia doręczenia nakazu, gdy doręczenie ma mieć miejsce na terytorium Unii Europejskiej. W przypadku gdy doręczenie nakazu ma mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej, termin ten wynosi trzy miesiące. Pamiętajmy jednak, że na podstawie art. 492 k.p.c. nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Z kolei nakaz wydany na podstawie weksla lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia.
PODSUMOWANIE
Wydanie przez sąd orzeczenia, nawet takiego, które uwzględnia wszystkie nasze żądania, nie zawsze oznacza prawomocne zakończenie postępowania. Pamiętaj jednak, że adwokat lub radca prawny pomoże Ci na każdym etapie sprawy.
Hubert Wojtoń
aplikant radcowski