Oprócz autorskich praw osobistych, o których była mowa w jednym z wcześniejszych wpisów, twórcy przysługują prawa majątkowe. W odróżnieniu od tych pierwszych, są m.in. zbywalne, podlegają dziedziczeniu i nie są ściśle związane z osobą twórcy dzieła.
Prawa majątkowe – regulacje
Regulację ich dotyczącą znajdziemy w art. 17 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Należy do nich: wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
W uproszczeniu, można stwierdzić, że odnoszą się one do właścicielskich uprawnień przysługujących autorowi, który ma wyłączne prawo do decydowania o wykorzystywaniu danego utworu. Tym samym, gdy ktoś chce go wykorzystać, co do zasady, musi uzyskać na to zgodę autora lub jego następcy prawnego. Z pewnymi wyjątkami – m.in. zgoda ta nie jest konieczna, gdy mamy do czynienia z dozwolonym użytkiem, ale to oddzielny temat ☺
Co się dzieje gdy takiej zgody nie uzyskamy i jakie nam grożą konsekwencje? Za naruszenie autorskich praw majątkowych, uprawniony może żądać: zaniechania naruszenia, usunięcia jego skutków, czy w grę wchodziłaby tutaj odpowiedzialność cywilnoprawna. Oprócz tego, może domagać się ogłoszenia (nawet wielokrotnego) w prasie oświadczenia o odpowiedniej treści i formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie.
Należy także pamiętać, że za rozpowszechnianie, zwielokrotnianie lub utrwalanie utworu bez pozwolenia, narażamy się także na odpowiedzialność karną.
Pola eksploatacji, na których prawo do rozporządzania utworem również jest autorskim prawem majątkowym, to także kolejny rozległy temat. Na potrzeby jednak ogólnej charakterystyki, warto zaznaczyć, że są to po prostu formy korzystania z utworu i odnoszą się przede wszystkim do aspektu technologicznego. Do ustawowych przykładów należą chociażby: zwielokrotnienie utworu za pomocą technologii drukarskich, cyfrowych, a także publiczne wykonanie, wystawienie czy wyświetlenie. Ich katalog jest jednak cały czas zmienny, ponieważ na jego poszerzenie niewątpliwie wpływa rozwój technologii.
70 lat minęło…
Autorskie prawa majątkowe, w przeciwieństwie do osobistych, są ograniczone w czasie. Gasną one po upływie 70 lat. Od kiedy jednak liczyć ten termin? To zależy z jaką sytuacją mamy do czynienia. Ustawa w art. 36 podaje, że co do zasady momentem tym jest śmierć twórcy, a gdy nie jest on znany – data pierwszego rozpowszechnienia. W sytuacji kiedy przysługują one komuś innemu niż twórca – data rozpowszechnienia lub ustalenia (gdy rozpowszechnienie jeszcze nie nastąpiło).
Czas trwania tych praw liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminu.
Po upływie 70 lat, gdy autorskie prawa majątkowe wygasły, zgoda na korzystanie z nich nie jest już potrzebna i można to robić bez obaw.
Jeżeli chodzi o autorskie prawa majątkowe, trzeba zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. Z ogólnej zasady wyrażonej w art. 57 § 1 kodeksu cywilnego wynika, że nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne.
Wyjątkiem od powyższego jest regulacja zawarta w art. 41 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Stanowi ona, że prawa te mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy, a także, że ich nabywca może przenieść je na inne osoby – chyba że umowa stanowi inaczej.
Jeżeli zatem w umowie, której przedmiotem jest nabycie autorskich praw majątkowych, zostanie zawarte, że nabywca nie może ich przenieść dalej – postanowienie takie będzie ważne.
UWAGA! Niezależnie od charakteru autorskich praw majątkowych, pamiętaj o istnieniu autorskich praw osobistych i obowiązku ich respektowania, bez względu na upływ czasu, ponieważ prawa te nigdy nie gasną.
Karolina Stachura
aplikantka radcowska