Alimenty rodzica na pełnoletnie dziecko są tematem budzącym liczne kontrowersje i wątpliwości, wiążące się z funkcjonującym w społeczeństwie przeświadczeniem, iż istnieje granica wieku, po przekroczeniu powinność ta automatycznie wygasa. Warto więc poznać jak instytucja ta została ukształtowana w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a tym samym kiedy rodzice rzeczywiście zobowiązani są do alimentów na dorosłe dziecko i kiedy obowiązek ten ustaje.
Podstawy prawne obowiązku alimentacyjnego
Art. 133 § 1 k.r.o. określa przesłanki obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka. Zgodnie z treścią tego przepisu są oni obowiązani do pokrywania kosztów jego utrzymania i wychowania, aż do chwili gdy nie będzie ono w stanie samodzielnie się utrzymać. Nie istnieje więc górna granica wieku po osiągnięciu, której alimenty przestają dziecku przysługiwać. Nie ma więc znaczenie, że ukończyło 18, 21 czy 26 lat, jeśli nadal nie może samodzielnie się utrzymać, obowiązek alimentacyjny w dalszym ciągu obciąża jego rodzica.
Wart przywołania jest również art. 133 § 3 k.r.o. – „Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się”.
Kiedy obowiązek alimentacyjny ustaje?
Przesłanką warunkującą ustanie obowiązku alimentacyjnego rodzica wobec dziecka, jest uzyskanie przez nie zdolności do samodzielnego utrzymania się. Można wskazać więc, iż będzie to w chwili gdy dziecko ma stałe źródło dochodu, pozwalająca na pokrycie jego bieżących potrzeb, zwykle więc będzie to chwila uzyskania niezależności finansowej.
Obowiązkiem rodzica jest finansowe wspieranie dziecka, dopóki podejmuje rozsądne i uzasadnione kroki w celu zdobycia wykształcenia. Jeżeli jednak dorosłe dziecko świadomie i bez ważnego powodu rezygnuje z dalszej edukacji lub nie podejmuje żadnych kroków w kierunku samodzielności, rodzice mogą wystąpić o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.
W takim przypadku ocenione zostanie, jaki jest faktyczny cel działań podejmowanych przez dziecko, czy dąży do uzyskania samodzielności, czy wręcz przeciwnie mimo obiektywnych możliwości nie czyni nic w tym kierunku.
Również zmiana w sytuacji rodzica np. choroba bądź inne trudności wpływające na zdolność zarobkowania, może zdecydować o ograniczeniu bądź całkowitym zniesieniu obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka pełnoletniego.
Procedura uchylenia alimentów
Zniesienie obowiązku alimentacyjnego wymaga zainicjowania przed sądem postępowania
o uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Pozew składany jest do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. W toku procesu należy wykazać, iż pełnoletnie dziecko osiągnęło samodzielność finansową lub nie podejmuje działań zmierzających do jej uzyskania. Ewentualnie to sytuacja zobowiązanego do alimentacji rodzica uległa zmianie z powodu wieku bądź stanu zdrowia, skutkiem czego wymagana jest ingerencja w ustalony uprzednio obowiązek alimentacyjny.
Warto podkreślić, że samo zakończenie nauki przez dziecko nie wystarczy, aby automatycznie przestać płacić alimenty. Należy udowodnić, że dziecko ma rzeczywistą możliwość uzyskania zatrudnienia i niezależności finansowej. Sąd dokładnie przeanalizuje sytuację życiową dorosłego dziecka, oceniając, czy ma ono realne szanse na samodzielne utrzymanie.
Warto również zauważyć, iż co do zasady kontynuowanie nauki wskazywane jest jako przesłanka dalszego trwania obowiązku alimentacyjnego, jednak orzecznictwo Sądu Najwyższego stanowi również, że „studia same przez się nie wyłączają możliwości osiągania przez dorosłe dziecko dochodów (…). Zdolność do samodzielnego utrzymywania się może być bowiem całkowita lub częściowa”, ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że nie można z góry „zakładać, że stacjonarne studiowanie zawsze wyłącza możliwość samodzielnego utrzymania się studenta, przez własną pracę zarobkową”.
Każdy przypadek wymaga więc dogłębnej analizy i indywidualnego podejścia, dokonania oceny całokształtu okoliczności odnoszących się tak do uprawnionego jak i zobowiązanego do alimentacji.
Paulina Seweryn
radca prawny