Istnieje duże prawdopodobieństwo, że nieraz słyszałeś jak rodzic do dziecka (lub jak mówią przepisy: wstępny do zstępnego) żartobliwie „groził” mu wydziedziczeniem, chociażby za złe oceny w szkole, czy imprezowy styl życia. Równie prawdopodobne jest, że osoba „grożąca” nie znała prawdziwego znaczenia słowa wydziedziczenie.
CO TO WŁAŚCIWIE JEST?
Zacznijmy od tegoże, wbrew temu powszechnemu przekonaniu, wydziedziczenie nie oznacza nieuwzględnienia danej osoby w testamencie.
Tym niemniej instytucja wydziedziczenia ściśle wiąże się z pominięciem w testamencie osoby, która byłaby powołana do spadkobrania w przypadku dziedziczenia ustawowego – zstępnych, czyli dzieci, wnuków, prawnuków itd., małżonka oraz rodziców spadkodawcy, tj. osoby zmarłej. Osobie takiej przysługuje prawo do zachowku, o którym możesz przeczytać więcej tutaj.
Wydziedziczenie, regulowane przez art. 1008 Kodeksu cywilnego, jest niczym innym jak pozbawieniem prawa do zachowku właśnie.
WYDZIEDZICZENIE W PRAKTYCE
KTO MOŻE ZOSTAĆ WYDZIEDZICZONY?
Wiemy już, że wydziedziczyć można tylko zstępnych, małżonka oraz rodziców Grożenie denerwującemu nas rodzeństwu wydziedziczeniem jest więc w zupełności pozbawione sensu. Do wydziedziczenia dojść może tylko w określonych przypadkach, wymienionych ogólnie we wcześniej wspomnianym artykule 1008. Są to sytuacje gdy uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Ale co to właściwie znaczy? Odpowiedź, jak to często w prawie bywa, jest bardzo nieoczywista i praktycznie niemożliwa do udzielenia w sposób zwięzły i przystępny. Użyte w przespisiepojęcia są nieostre i sądy muszą je analizować każdorazowo na tlekonkretnej sytuacji. Z uwagi na obszerność tematyki, w celu zbadania zasadności wydziedziczenia w tym konkretnym przypadku, najlepiej skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika – adwokata lub radcy prawnego.
JAK MOŻNA WYDZIEDZICZYĆ?
Kwestię tę reguluje art. 1009 Kodeksu cywilnego. Wydziedziczenia należy dokonać w testamencie poprzez wskazanie osoby, którą chcemy wydziedziczyć oraz konkretnej przyczyny wydziedziczenia. To bardzo ważne, bo dla skutecznego wydziedziczenia jego przyczyna musi wynikać wprost z testamentu. Oczywiście podana przyczyna musi być prawdziwa.
PRZEBACZENIE
Jeżeli, pomimo zdarzenia uzasadniającego wydziedziczenie, spadkodawca przebaczył osobie uprawnionej do zachowku, to nie może już jej wydziedziczyć. Wyjątek stanowi sytuacja, w której spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, chyba, że przebaczenie nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem (z prawniczego na polski: spadkodawca wiedział komu i dlaczego przebacza).
GRZECHY OJCÓW
Często zapomina się, że wydziedziczenie ma stanowić niejako „karę” (oczywiście w potocznym, a nie znaczeniutego słowa, a nie w rozumieniu praw karnego) wyłącznie dla osoby wydziedziczanej.
W celu ochrony przed tzw. „karą” osób trzecich ustawodawca umieścił w Kodeksie cywilnym art. 1011, który służy zapobieganiu sytuacjom, w którym dzieci odpowiadają za grzechy rodziców – a właściwie zstępni za grzechy wstępnych. Zstępnym osoby wydziedziczonej przysługuje zachowek, nawet jeżeli osoba wydziedziczona nadal żyje.
PODSUMOWANIE
Wydziedziczenie, chociaż często używane jako żartobliwy argument w sporach rodzinnych, jest instytucją zarówno wyjątkową, jak i przykrą, związaną z trudnymi relacjami rodzinnymi. Po lekturze tego krótkiego artykułu wiesz już czym ono jest.
Bycie wydziedziczonym to nie koniec świata. Prawo polskie daje do ręki wiele możliwości przeciwdziałania nieuzasadnionemu pozbawieniu prawa do zachowku. W takiej sytuacji warto jednak skorzystać z pomocy profesjonalisty, który nie tylko skutecznie poprowadzi Twoją sprawę i pomoże w walce o sprawiedliwość, ale przede wszystkim będzie patrzył na sprawę trochę z boku, bez grających pierwsze skrzypce emocji, a jedynie z pełnym zaangażowaniem. W rozwiązaniu tej trudnej i niekomfortowej sytuacji. Zadzwoń do nas, jeśli potrzebujesz skutecznej pomoc w rozwiązaniu tej trudnej i niekomfortowej sytuacji!
Hubert Wojtoń
aplikant radcowski